Naukowcy szacują, że na świecie żyje ogromna liczba – 125 000 gatunków mięczaków.
Przyjmuje się też, że około 80 000 gatunków zasiedla wody Wszechoceanu.
Tak się składa, że właśnie mięczaki morskie, a raczej ich unikatowe twory ? muszle, frapują zdecydowaną większość konchistów.
Życie w morzach i oceanach jest wyjątkowo zróżnicowane, a nadto podlega uzupełniającym się procesom – fizycznym, biologicznym i chemicznym, których zaplanowana przez Naturę równowaga, warunkuje bytowanie określonych ekosystemów.
Mięczaki morskie stanowiąc istotne ich ogniwo, przystosowały się do odpowiednich warunków środowiskowych determinowanych przez: bliskość oraz ukształtowanie dna oceanicznego, odległość od brzegu, głębokość akwenu, rodzaje prądów morskich, ilość życiodajnego światła, zasolenie wody, a przede wszystkim przez jej temperaturę.
Tak oto, występowanie mięczaków na mapie świata zgodne z pewnym wzorem, określamy mianem – mapy zoogeograficznej fauny szelfowej Wszechoceanu.
Wprowadzenie terminu – „szelf”, który rozumiemy, jako część podwodnego przedłużenia kontynentu sięgającego do głębokości 200 metrów poniżej poziomu morza – jest absolutnie zasadne, gdyż właśnie obszar ten słynie z największego bogactwa morskich gatunków mięczaków.
Rozmieszczenie zoogeograficzne podstawowych ośmiu gromad mięczaków morskich (zwłaszcza ślimaków i małży) stanowi ciągle swoisty „przedmiot badań” malakologów.
Generalnie jednak wyróżnia się pięć głównych obszarów ich występowania, ściśle związanych z uproszczonym rozkładem temperatury wody morskiej.
***************
Podstawowe obszary (krainy) występowania mięczaków morskich.
Poszczególne kolory opisują następujące akweny:
NIEBIESKI –
wody zimnych mórz polarnych – Arktyki, północnego Atlantyku i północnego Pacyfiku.
ŻÓŁTY –
wody mórz chłodnych – Antarktydy, południowego Atlantyku i południowego Pacyfiku.
POMARAŃCZOWY –
ciepłe morza – Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku.
RÓŻOWY –
ciepłe wody – środkowego Atlantyku, Morza Karaibskiego, Morza Śródziemnego, akwenów zachodniej Afryki, Panamy i Kalifornii.
ZIELONY –
pas wód przejściowych – umiarkowanych.
Uwzględniając fakt, że większość gatunków mięczaków pozostaje nie jako ?przypisana? do sobie właściwego wycinka światowego wybrzeża szelfowego, wspomniane wielkie obszary morskie podzielono na kilkanaście dzielnic zoogeograficznych.
Ich układ graficzny na mapach konturowych przedstawia się następująco:
(Niektóre dzielnice pojawiają się na mapach wielokrotnie, co wiąże się z ich lokacją,
albo rozległością geograficzną. Powielam je dla porządku merytorycznego)
***************
Dzielnice zoogeograficzne u wybrzeży Europy.
DZIELNICA ARKTYCZNA (kolor śliwkowy)
cały obszar powyżej Koła Podbiegunowego Północnego – Grenlandia, północna Syberia, północna Alaska i Kanada, Morze Baffina oraz Aleuty i Sachalin.
DZIELNICA BOREALNA (kolor oliwkowy)
południowa Islandia, Morze Północne, północno-zachodnie wybrzeże Europy.
DZIELNICA BAŁTYCKA (kolor turkusowy)
Morze Bałtyckie do Cieśnin Duńskich wraz z Zatokami: Botnicką i Fińską.
DZIELNICA SARMACKA (kolor różowy)
Morze Czarne i Morze Kaspijskie.
DZIELNICA ŚRÓDZIEMNOMORSKA (kolor niebieski)
Morze Śródziemne, Zatoka Biskajska, Wyspy Kanaryjskie, Azory do południowego Maroka.
***************
Dzielnice zoogeograficzne u wybrzeży Afryki.
DZIELNICA SARMACKA (kolor różowy)
Morze Czarne i Morze Kaspijskie.
DZIELNICA ŚRÓDZIEMNOMORSKA (kolor niebieski)
Morze Śródziemne, Zatoka Biskajska, Wyspy Kanaryjskie, Azory do południowego Maroka.
DZIELNICA ZACHODNIOAFRYKAŃSKA (kolor żółty)
Sahara Zachodnia, Wyspy Zielonego Przylądka, Zatoka Gwinejska po środkową Namibię.
DZIELNICA POŁUDNIOWOAFRYKAŃSKA (kolor zielony)
Całe wybrzeże Republiki Południowej Afryki , oprócz wybrzeży Natalu.
DZIELNICA INDOPACYFICZNA (kolor pomarańczowy)
Kanał Mozambicki, Morze Czerwone, Zatoka Perska, Morze Arabskie, Ocean Indyjski wraz z niewidocznym na tej mapce Pacyfikiem ze znajdującymi się na jego obszarze wyspami.
***************
Dzielnice zoogeograficzne u wybrzeży Azji.
DZIELNICA ARKTYCZNA (kolor śliwkowy)
widoczny ledwo wycinek tej olbrzymiej dzielnicy z Sachalinem, Kamczatką, Aleutami oraz częściowo Wyspami Kurylskimi.
(Warto dodać, iż niektórzy oceanolodzy wyróżniają w tej lokalizacji oddzielną – Dzielnicę Aleucką.)
DZIELNICA SARMACKA (kolor różowy)
Morze Czarne i Morze Kaspijskie
DZIELNICA ŚRÓDZIEMNOMORSKA (kolor niebieski)
widoczny fragmencik Morza Śródziemnego z Cyprem.
DZIELNICA JAPOŃSKA (kolor chabrowy)
Wyspy Japońskie (z wyłączeniem Riukiu) po koreańskie wybrzeża Morza Japońskiego.
DZIELNICA INDOPACYFICZNA (kolor pomarańczowy)
Kanał Mozambicki, Morze Czerwone, Zatoka Perska, Morze Arabskie, Ocean Indyjski z Seszelami, Malediwami i Sri Lanką; Zatoka Bengalska, Malezja, Mikronezja, Filipiny, Indonezja, Melanezja i dalej z niewidocznym na tej mapce wodami Australii i wysepkami Polinezji.
***************
Dzielnice zoogeograficzne u wybrzeży Oceanii.
DZIELNICA ARKTYCZNA (kolor śliwkowy)
ponownie, widoczny wycinek tej dzielnicy od Półwyspu Jamał, z Sachalinem, Kamczatką, Aleutami oraz częściowo Wyspami Kurylskimi.
DZIELNICA JAPOŃSKA (kolor chabrowy)
Wyspy Japońskie (z wyłączeniem Riukiu) po koreańskie wybrzeża Morza Japońskiego.
DZIELNICA INDOPACYFICZNA (kolor pomarańczowy)
na tej mapie – od Sri Lanki przez Zatokę Bengalską, Malezję, Mikronezję, Filipiny, Indonezję, Melanezję. A także wody Australii powyżej linii – Brisbane na wschodzie i Geraldton na zachodzie. Wreszcie wysepki Polinezji aż po Markizy i Tuamotu oraz Archipelag Hawajski.
DZIELNICA AUSTRALIJSKA (kolor ciemnoszary)
Australia na południe linii Brisbane ? Geraldton oraz brzegi Tasmanii.
DZIELNICA NOWOZELANDZKA (kolor zielony jaskrawy)
Wyspy Nowej Zelandii wraz z przyległymi wysepkami (Antypodów, Chatham, Auckland, Bounty).
***************
Dzielnice zoogeograficzne u wybrzeży Ameryki Północnej, Środkowej oraz Południowej.
DZIELNICA ARKTYCZNA (kolor śliwkowy)
na tej mapie ? znaczny obszar tej dzielnicy z Alaską, Aleutami; Morzami ? Beringa, Beauforta, Baffina, Labradorskim oraz Zatokami – Alaska i Hudsona; z Grenlandią po Nową Funlandię.
DZIELNICA INDOPACYFICZNA (kolor pomarańczowy)
na tej mapie – wysepki Polinezji (Samoa, Tonga, Wyspy Cooka) aż po Polinezję Francuską oraz Archipelag Hawajski.
DZIELNICA BOREALNA (kolor oliwkowy)
znikomy fragment tej dzielnicy od północnych wybrzeży Nowej Szkocji w Kanadzie po Cape Cod w U.S.A.
DZIELNICA TRANSATLANTYCKA (kolor ciemnozielony)
(dzielnicę tę opisuje się także, jako – Karolińską)
wybrzeże Stanów Zjednoczonych na południe od Cape Cod po Florydę (do granicy Wysp Bahamskich).
DZIELNICA KARAIBSKA (kolor czerwony)
południowo-zachodnia Floryda, Zatoka Meksykańska, Bermudy, Morze Karaibskie z Wielkimi i Małymi Antylami; Wyspy Podwietrzne i Zawietrzne; północne wybrzeże Ameryki Południowej po Rio de Janeiro.
DZIELNICA PATAGOŃSKA (kolor czarny)
wschodnie wybrzeże Ameryki Południowej od Rio de Janeiro po Patagonię (do Golfo San Jorge).
DZIELNICA MAGELLAŃSKA (kolor brązowy)
południowe Chile (od Isla de Chiloe), Ziemia Ognista, Półwysep Antarktyczny, Południowa Georgia, Falklandy.
DZIELNICA PERUWIAŃSKA (kolor bladoróżowy)
zachodnie wybrzeże Ameryki Południowej od Ekwadoru (Golfo de Guayaquil) po Chile (Isla de Chiloe).
DZIELNICA PANAMSKA (kolor jasnożółty)
Zatoka Kalifornijska, Zatoka Panamska po Ekwador oraz Wyspy Galapagos.
DZIELNICA KALIFORNIJSKA (kolor błękitny)
zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej od Kolumbii Brytyjskiej po pacyficzne brzegi Półwyspu Kalifornijskiego (do Cabo San Lucas).
Przywilejem nauki jest dążność do zdefiniowania i dokładnego opisania Świata oraz prawideł nim rządzących. Podobne założenia stawia sobie oceanografia, a także biogeografia, próbując ściśle „przypisać” przynależność określonych gatunków mięczaków do wytyczonych dzielnic zoogeograficznych.
Metoda ta sprawdza się bez wątpienia w przypadku mięczaków endemicznych, występujących na niewielkim, często odizolowanym obszarze, a poza nim nigdzie na świecie – choćby:
Conus magus circae (Sowerby II, 1858) z Nowej Kaledonii, Erosaria caputdraconis (Melvill, 1888) z Wysp Wielkanocnych i z tej samej lokalizacji – Erosaria englerti (Summers & Burgess, 1965), Cassis norai (Prati & Musetti, 1955) z Cape Verde, czy wreszcie olbrzymi – Strombus goliath (Schroter, 1805) z Brazylii i wiele innych.
Jednoznaczne „umieszczenie na mapie” gatunków wykazujących nieco większe zdolności ekspansji, bywa już ryzykowne, gdyż same zasięgi zwierząt stają się nie do przewidzenia, jak u – Cymbium glans (Gmelin, 1791) przypisanego zasadniczo do wód Zatoki Gwinejskiej, a jednak notowanego także u wybrzeży Senegalu i Angoli, czyli zdecydowanie peryferyjnie w stosunku do zasadniczego akwenu.
Czasami biogeograficzna lokacja gatunku przybiera formę szacunkową, choćby w odniesieniu do mięczaków tak „wszędobylskich”, jak – Conus textile (Linnaeus, 1758), odnajdywanego od południowo-wschodniej Afryki do wysepek Polinezji i Archipelagu Hawajskiego.
Prawdziwe „problemy” w tej materii dostrzegamy dopiero u oceanicznych kosmopolitów, gatunków pelagicznych – „morskich wędrowców”, swobodnie dryfujących na dystansach setek mil morskich, choćby – tratewnika Janthina janthina (Linnaeus, 1758), albo gustującego w ciepłych morzach – żeglarka Argonauta argo (Linnaeus, 1758).
Nie do pominięcia jest jeszcze kwestia gatunków introdukowanych, np.: amerykańskiej – nakrytki Crepidula fornicata (Linnaeus, 1758), zawleczonej w XIX wieku ze wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej do północno ? zachodniej Europy, albo ślimaczego „gościa” – rozkolca Rapana venosa (Valenciennes, 1846), który zasiedlił Morze Czarne, przybywając tam z Chin i Japonii.
Wreszcie, pozostają jeszcze mięczaki głębinowe, choćby – jednotarczowce (Monoplacophora), np.: Neopilina galatheae (Lemche, 1957), lub Neopilina brunni (Menzies, 1968); albo lokatorzy okolic kominów hydrotermalnych, np.: małże Calyptogena magnifica (Boss & Turner, 1980).
Próba ulokowania tych zwierząt na mapie dzielnic zoogeograficznych to – wyzwanie dla kolejnych pokoleń malakologów, z drugiej zaś strony – dowód na swoistą „nieobliczalność” Natury.
**********
W poszukiwaniu innych faktów ze świata MUSZLI – zapraszam do kolejnych odsłon działu: ARKANA KONCHOLOGII !