Stożki /r.Conidae/ są od lat wysoko cenione przez kolekcjonerów dla swych pięknych muszli o barwnym i skomplikowanym deseniu. Uważa się nawet, że zajmują pod tym względem drugie miejsce, plasując się zaraz za błyszczącymi porcelankami /r.Cypraeidae/. Niektóre gatunki trudno jednak zdobyć, | gdyż ślimaki te bywają niebezpieczne dla człowieka.
W tropikalnych i subtropikalnych morzach, na rafach koralowych i w strefie brzegowej żyje około 500 gatunków tych zwierząt. Łączy je jedna cecha – wszystkie zdolne są do wytwarzania jadu, którego siła odpowiada jadowi kobry królewskiej, mamby lub węża koralowego.
Rodzina Conidae to zbiór eleganckich muszli należących do ulubionych okazów kolekcjonerów.
Drapieżny tryb życia wymógł zmiany przystosowawcze w tej grupie organizmów.
Tradycyjny w świecie mięczaków aparat gębowy /tarka/ zastąpiło narzędzie do wstrzykiwania trucizny ofiarom. Składa się ono z gruczołu jadowego, umięśnionego woreczka do gromadzenia i wstrzykiwania conotoksyn orza swoistego harpuna. Harpun to rogowa igła z kanalikiem w środku oraz zadziorem na jej końcu, uniemożliwiającym ucieczkę trafionemu nieszczęśnikowi. Co ciekawe, igła jest narzędziem jednorazowego użytku.
Zużyta do polowania jest zastępowana inną, którą zwierzę pozyskuje ze specjalnego kołczana. Harpuny niektórych gatunków osiągają do 10 mm długości, stąd też zdolne są do przebicia ubrania lub torby.
Stożki reprezentuje około 500 gatunków mięczaków. Wszystkie są jadowite i kusząco barwne.
Stożki wyspecjalizowały się pod względem pobieranego pokarmu tak dalece, że prawie każdy gatunek poluje na nieco inne ofiary. Umożliwia im to współistnienie w obrębie jednej rafy koralowej, gdyż nie stanowią dla siebie konkurencji. Zjadają inne ślimaki i małże, ryby oraz wieloszczety.
Jeden ze stożków należący do „wielkiej triady” – Conus milneedwardsi /Jousseaume, 1894/ – 92 mm.Znany też jako „Chwała Indii”.
Wyczuwają je dzięki hemoreceptorom w zakończeniu syfonu, szczególnie długiego i wrażliwego u takich gatunków jak – Conus geographus oraz Conus striatus. Wszystkie stożki polują z użyciem toksycznego jadu. Substancja ta zwiera paraliżujące i śmiertelne neurotoksyny, peptydy oraz komponenty ułatwiające trawienie zdobyczy. Kompozycja jadu różni się wyraźnie między gatunkami oraz między indywidualnymi ślimakami w każdym gatunku. Zmienia się za każdym wytryskiem, a co szokujące ? oddziaływanie farmakologiczne toksyn jest także zmienne, wywołując różne reakcje fizjologiczne i behawioralne ofiar.
Stożki nie polują na człowieka, potrafią jednak bardzo dobrze bronić się przed zakusami nieostrożnych zbieraczy.
Zbierają przy tym bardzo tragiczne żniwo, bowiem od ich użądleń umiera co roku kilkanaście osób. Jest to zdecydowanie więcej niż w kontaktach ludzi z rekinami, przed którymi czujemy taki respekt.
Dlatego też nawet małe, rybożerne gatunki, takie jak – Conus obscurus, Conus magus lub Conus catus muszą być traktowane bardzo poważnie.
Ze względu na duże rozmiary za gatunki potencjalnie niebezpieczne uważa się stożki – Conus betulinus,Conus leopardus i Conus quercinus, które zazwyczaj są zwierzętami robakożernymi.
Testy laboratoryjne prowadzone na jadzie różnych gatunków stożków przynoszą niespodziewane wyniki.
Okazuje się, że neurotoksyny produkowane przez Conus geographus oraz Conus aulicus nie zabijają doświadczalnych świnek morskich, mimo że znana jest powszechnie zjadliwość ich jadu w stosunku do ludzi.
Analiza powyższych faktów zmusza do przezorności i wielkiej ostrożności w kontaktach z tymi zwierzętami.
Odwiedzających plaże zachodniej i południowej Afryki oraz Australii nie powinny więc zdziwić znaki ostrzegające przed jadowitymi ślimakami.
Znak taki – to żółty trójkąt, czerwono obramowany, z czarną – schematyczną muszlą mięczaka pośrodku.
Conus textile /L.1758/ – ok. 80 mm. Muszle tego indopacyficznego drapieżnika wykazują wielką różnorodność deseni z zachowaniem podstawowego wzoru – przenikających się trójkątów.
List najgroźniejszych stożków ciągle się zmienia, choć „czołówka” od wielu już lat jest stała. Kolejne miejsca na tej liście zajmują:
1. Conus geographus / Polinezja /
2. Conus marmoreus / wschodnia Afryka /
3. Conus textile / wschodnia Afryka, Polinezja, Hawaje /
4. Conus striatus / Filipiny /
5. Conus tulipa / Polinezja /
Skutki ukąszeń tych mięczaków i ich wpływ na organizm człowieka są różne. Zazwyczaj dzieli się je na trzy grupy:
I – grupa – objawy lekkie: wysypka, obrzęk, odczyn zapalny i ból,
II – grupa – objawy średnie: ból, obrzęk użądlonego miejsca, wymioty, częściowy paraliż,
III – grupa – objawy ciężkie: ból, zawroty głowy, paraliż, majaczenie, niewydolność oddechowa, porażenie ośrodków mowy, paraliż przepony, zatrzymanie akcji serca i śmierć.
Conus generalis generalis /L.1758/ – ok. 70 mm. Kolejny stożek,który zachwyca zmiennością barw regularnej skorupki.
Wszystkie Conidae należą do podrzędu o łacińskiej nazwie – toxoglosa, czyli – „zatruty język”, co doskonale podkreśla ich życiowe przystosowania.
Ostatnie lata przyniosły bardzo ciekawe próby wykorzystania substancji zawartych w jadzie stożków do produkcji leków.
Conotoksyny gatunku Conus magus testowane są jako środek w miejscowym niedokrwieniu tkanek oraz jako lek przeciwbólowy, zwłaszcza w terapii bólu uporczywego. Conus marmoreus, Conus catus oraz Conus geographus oddają swoje usługi medycynie wytwarzając związki wykorzystywane do zwalczania bólu neuropatycznego oraz leczeniu nadciśnienia i arytmii.
Conus gloriamaris /Chemnitz,1777/ – 132 mm. Rzadki, cenny, poszukiwany,l egendarny…
Obiecujące są też badania nad ich zastosowaniem w chorobie Parkinsona i epilepsji.
Niektóre firmy farmaceutyczne donoszą już o istnieniu gotowego leku uzyskiwanego z jadu Conidae. Nosi on roboczą nazwę – „ziconototide”, pozostając jednak ciągle w formie laboratoryjno-doświadczalnej.
CIEKAWOSTKI KOLEKCJONERSKIE W RODZINIE STOŻKÓW.
- największy gatunek stożka to Conus prometheus /znany też jako C. pulcher/ osiągający ok. 25,5 cm.
- najskromniej ubarwiony gatunek w rodzinie to stożek „dziewiczy”, czyli Conus virgo.
- największe bogactwo kolorów i wzorów prezentują – Conus genuanus, Conus cedonulli i Conus princeps.
- najbardziej unikalne zabarwienie muszli należy do gatunku – Conus patae.
- duma rodziny Conidae to „wielka triada” – Conus gloriamaris, Conus bengalensis, i Conus milneedwardsi.
- pretendenci do miana „arbitrów elegancji” – Conus vicweei i Conus barthelemyi.
- cenny „mikrus” w rodzinie to filipiński – Conus kimioi.
- najzacieklejszy łowca wśród obserwowanych stożków to – Conus striatus.
- pierwszy okaz przywieziony do europejskich kolekcji /XVI wiek/ – Conus litteratus.