Wierzę, że treść mojej deklaracji jest zbieżna z postawą wszystkich autentycznych konchistów, świadomych piękna, jakiego doświadczają w kontakcie z muszlami i ich budowniczymi ? mięczakami!
Czy rzetelne kolekcjonerstwo naturalistyczne może współbrzmieć z zasadami ochrony przyrody?
Moim zdaniem ? TAK !
Próbując nadać temu przeświadczeniu ? mocy przekonywującej, posiłkowałem się opiniami Autorytetów?Warto zajrzeć do działu: HONOROWY GOŚĆ ?CONCHY?, aby poznać ich zdanie!
Dyskusja (a czasem nawet ? spór) na temat związku: działalność kolekcjonerska ? ochrona zasobów naturalnych, nie ma szans na obiektywne i bezstronne zakończenie?I dobrze, wszak chodzi o Skarby Natury, czyli swoisty DAR, który został nam ludziom – dany, ale również ? zadany. Świadomość tej odpowiedzialności budzi emocje.
Warto jednak pamiętać, że najważniejszym elementem wszelakiej działalności człowieka jest wiedza i merytoryczne znawstwo tajników danej specjalizacji. Tylko wtedy słuszne teorie znajdą możliwość realizacji. Żadne też apele nie zyskają właściwego odzewu bez wrażliwości ludzkich sumień, wyczulonych na piękno przyrody.
I w tym właśnie punkcie odnajduję wielką rolę kolekcjonerów i miłośników konchyliów!
Atrakcyjność muszli mięczaków występujących w Polsce jest pojęciem zdecydowanie subiektywnym. Stąd też chętnych, aby włączyć je do zbioru konchistycznego znam niewielu, a jeśli już, to są to gównie ?zawodowi? malakolodzy traktujący je jako nieodzowny materiał badawczy.
Mimo to postanowiłem zrealizować tenże dział, aby ułatwić kolekcjonerom wgląd w zagrożone gatunki polskiej malakofauny, podlegającej ochronie prawnej?a pozostałym Internautom dać impuls, że warto – patrzeć pod nogi podczas wakacyjnych wędrówek oraz zastanowić się przed rozsypaniem w ogrodzie kolejnej porcji trutki na ślimale?..
Rodzima malakofauna kojarzy się większości osób z uciążliwymi ślimakami buszującymi w ogrodach. Niestety walka z nimi jest bezpardonowa i łatwo ?rozgrzeszana?, a używane w tym celu chemikalia zagrażają niejednokrotnie gatunkom chronionym.
Na zdjęciu – Ślimak zaroślowy (Arianta arbustorum) – jeden z najpospolitszych i najczęściej spotykanych ślimaków w Polsce?wdzięczący się w moim ogrodzie.
W Polsce ochrona gatunkowa zwierząt (a więc także interesujących nas ? mięczaków) stosowana jest na mocy ?Ustawy o ochronie przyrody? z 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004, nr 92, poz. 880) oraz odpowiedniego rozporządzenia Ministra Środowiska (Dz. U. z 2004, nr 220, poz. 2237).
Rozporządzenie to (z 28 września 2004 roku) określa listę gatunków objętych ochroną, sposoby realizacji ochrony oraz stosowne ograniczenia, zakazy i nakazy. W myśl tego aktu prawnego zabrania się chwytania, zabijania chronionych gatunków zwierząt oraz niszczenia ich miejsc rozrodu.
Oto alfabetyczna lista mięczaków chronionych w Polsce:
Gromada: Gastropoda (Ślimaki)
Charpentieria ornata (Świdrzyk ozdobny)
Chilostoma cingulellum (Ślimak tatrzański)
Chilostoma rossmaessleri (Ślimak Rossmasslera)
Cochlodina costata (Świdrzyk śląski)
Columella columella (Poczwarówka kolumienka)
Deroceras moldavicum (Pomrowik mołdawski)
Falniowskia neglectissima (Niepozorna ojcowska)
Granaria frumentum (Poczwarówka pagórkowa)
Helicigona lapicida (Ślimak ostrokrawędzisty)
Helicodonta obvoluta (Ślimak obrzeżony)
Helicopsis striata (Ślimak żeberkowany)
Helix lutescens (Ślimak żółtawy)
Macrogastra badia (Świdrzyk kasztanowaty)
Myxas glutinosa (Błotniarka otulka)
Oxychilus inopinatus (Szklarka podziemna)
Pagodulina pagodula (Poczwarówka pagoda)
Pupilla alpicola (Poczwarówka górska)
Tandonia rustica (Pomrów nakrapiany)
Trichia bakowskii (Ślimak Bąkowskiego)
Trichia bielzi (Ślimak Bielza)
Truncatellina claustralis (Poczwarówka zębata)
Vertigo angustior (Poczwarówka zwężona)
Vertigo arctica (Poczwarówka północna)
Vertigo moulinsiana (Poczwarówka jajowata)
Vertigo genesii (Poczwarówka zmienna)
Vertigo geyeri (Poczwarówka Geyera)
Vestia elata (Świdrzyk siedmiogrodzki)
Gromada: Bivalvia (Małże)
Anodonta cygnea (Szczeżuja wielka)
Catinella arenaria (Bursztynka piaskowa)
Margaritifera margaritifera (Skójka perłorodna)
Pseudoanodonta complanata (Szczeżuja spłaszczona)
Sphaerium rivicola (Gałeczka rzeczna)
Sphaerium solidum (Gałeczka żeberkowana)
Unio crassus (Skójka gruboskorupowa)
Ślimak żółtawy – Helix lutescens Rossmassler, 1837.
Od 1995 roku gatunek ten objęty jest w Polsce ochroną prawną. Niektóre zaś jego stanowiska (Dolina Nidy) objęte są ochroną rezerwatową. Malakolodzy sugerują, że bardzo istotną sprawą w realizacji programu ochronnego tego mięczaka jest ścisłe dotrzymywanie zasad pozyskiwania jego pobratymca – Ślimaka winniczka w punktach skupu, zwłaszcza – przestrzeganie proponowanych wymiarów ochronnych winniczków, co tym samym może ustrzec nieco mniejszego – Ślimaka żółtawego przed niezamierzonym zbiorem.
Opracowaniem, które zapewnia zestawienie polskich mięczaków chronionych z podaniem dokładnych danych, takich jak: prezentacja gatunku, lokalizacja, opis biotopu, biologia gatunku, zagrożenia i ich przyczyny, wielkości populacji, prognoza zmian populacji oraz sposoby ochrony jest – ?Polska Czerwona Księga Zwierząt?.
Została ona stworzona na wzór międzynarodowej ?Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych?, publikowanej przez International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN).
Opracowanie – ?Polska Czerwona Księga Zwierząt? realizuje Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (dawniej Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN), przy współpracy z kilkudziesięcioma naukowcami z całej Polski. Po raz pierwszy dokonano tego w 1992 roku.
Najnowsze dwutomowe wydanie to:
- Tom I ? ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce?, red. Zbigniew Głowaciński, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne; Warszawa 2001.
- Tom II ? ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce?, red. Zbigniew Głowaciński i Janusz Nowacki, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004.
Tak prezentuje się ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce? ? skrupulatnie zrealizowane opracowanie, godne polecenia miłośnikom rodzimej malakofauny.
Pomysłodawcy ?Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt? zadbali również o jej wersję elektroniczną.
Co oczywiste, jest ona objęta prawami autorskimi.
Aby ułatwić miłośnikom muszli dotarcie do niej za pośrednictwem serwisu ?CONCHY?, zwróciłem się z prośbą o zgodę bezpośrednio do Redaktorów:
- Pana prof. dr hab. ZBIGNIEWA GŁOWACIŃSKIEGO
Kierownika Zakładu Ochrony Fauny Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. - Pana prof. dr hab. JANUSZA NOWACKIEGO
Kierownika Katedry Ochrony Środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Oficjalną aprobatę uzyskałem dzięki uprzejmości Pana Profesora Zbigniewa Głowacińskiego, który w jednym z listów zauważył: ?(?) Myślę, że jest to w interesie ochrony przyrody, aby i poza cytowaną Księgą zasygnalizować, że są gatunki mięczaków w Polsce zagrożone, niektóre z nich są objęte ochroną prawną, a takie jak skójka perłorodna podlegają nawet Dyrektywie Siedliskowej i Konwencji Berneńskiej…?. 
Skójka perłorodna ? Margaritifera margaritifera (Linnaeus, 1758).
U schyłku średniowiecza dość liczna i często odławiana na Dolnym Śląsku.
W potokach sudeckich notowana jeszcze na początku XX wieku. Mimo prób restytucji nie udało się jej do dziś utrzymać w Polsce. Gatunek ten został uznany za globalnie zagrożony. Wymiera w całej Europie. (zdj. www.lesroisfreres.unblog.fr)
A teraz zapraszam do zapoznania się z listą mięczaków ujętych w ?Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Bezkręgowce?!
Pełne dane poszczególnych gatunków mięczaków pojawią się po ?kliknięciu? w ich nazwę zamieszczoną w poniższym zestawieniu.
Typ: MOLLUSCA
Gromada: Gastropoda
Rząd: Mesogastropoda
Rodzina: Moitessieridae
Falniowskia neglectissima (Falniowski et Šteffek, 1989)
(Niepozorka ojcowska)
Rodzina: Valvatidae
Borysthenia naticina (Menke, 1845)
(Zawójka rzeczna)
Rodzina: Hydrobiidae
Lithoglyphus naticoides (C. Pfeiffer, 1828)
(Namółek pospolity)
Rząd: Basommatophora
Rodzina: Planorbidae
Gyraulus acronicus (Férussac, 1807)
(Thames Ram?s ? horn)
Rząd: Stylommatophora
Rodzina: Vertiginidae
Columella columella (Martens, 1830)
(Poczwarówka kolumienka)
Truncatellina claustralis (Gredler, 1856)
(Poczwarówka zębata)
Vertigo angustior Jeffreys, 1830
(Poczwarówka zwężona)
Vertigo arctica (Wallenberg, 1858)
(Poczwarówka północna)
Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849)
(Poczwarówka jajowata)
Rodzina: Orculidae
Pagodulina pagodula (Des Moulins, 1830)
(Poczwarówka pagoda)
Rodzina: Chondrinidae
Granaria frumentum (Draparnaud, 1801)
(Poczwarówka pagórkowa)
Rodzina: Pupillidae
Pupilla alpicola (Charpentier, 1837)
(Poczwarówka górska)
Rodzina: Zonitidae
Oxychilus inopinatus (Uličny, 1887)
(Szklarka podziemna)
Rodzina: Clausiliidae
Balea perversa (Linnaeus, 1758)
(Świdrzyk łamliwy)
Charpentieria ornata (Rossmässler, 1836)
(Świdrzyk ozdobny)
Cochlodina costata (C. Pfeiffer, 1828)
(Świdrzyk śląski)
Macrogastra badia (C. Pfeiffer, 1828)
(Świdrzyk kasztanowaty)
Vestia elata (Rossmässler, 1836)
(Świdrzyk siedmiogrodzki)
Rodzina: Helicidae
Chilostoma cingulellum (Rossmässler, 1837)
(Ślimak tatrzański)
Chilostoma rossmaessleri (L. Pfeiffer, 1842)
(Ślimak Rossmasslera)
Helicodonta obvoluta (O.F. Müller, 1774)
(Ślimak obrzeżony)
Helicopsis striata (O.F. Müller, 1774)
(Ślimak żeberkowany)
Helix lutescens Rossmässler, 1837
(Ślimak żółtawy)
Gromada: Bivalvia
Rząd: Veneroida
Rodzina: Sphaeriidae
Pisidium conventus Clessin, 1877
(Groszkówka głębinowa)
Pisidium tenuilineatum Stelfox, 1918
(Fine-lined Pea Mussel)
Sphaerium solidum (Normand, 1844)
(Gałeczka żeberkowana)
Rząd: Unionoida
Rodzina: Margaritiferidae
Margaritifera margaritifera (Linneaus, 1758)
(Skójka perłorodna)
Rodzina: Unionidae
Anodonta cygnea (Linnaeus, 1758)
(Szczeżuja wielka)
Pseudanodonta complanata (Rossmässler, 1835)
(Szczeżuja spłaszczona)
Unio crassus Philipsson, 1788
(Skójka gruboskorupowa)
Ślimak winniczek ? Helix pomatia Linnaeus, 1758.
Winniczek to największy lądowy ślimak w Polsce, objęty ochroną częściową.
Bywa eksportowany z Polski do krajów Europy Zachodniej (głównie Francja), gdzie uważany jest za przysmak. W niektórych rejonach Polski, z powodu nadmiernych połowów stał się gatunkiem rzadkim. W Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt zezwolono na zbiór osobników o średnicy muszli powyżej 30 mm, w okresie od 1 do 31 maja, na obszarach – corocznie wyznaczanych przez wojewodę.
Internautom zainteresowanym szerszym kontekstem prezentowanej problematyki polecam adres internetowy elektronicznej wersji ?Polskiej Czerwonej Księgi. Bezkręgowce?.
Tam między innymi:
- Przyjęte kategorie zagrożeń.
- Alfabetyczna i systematyczna lista wszystkich gatunków bezkręgowców ujętych w ?P.C.K.Z. Bezkręgowce?.
- Słownik malakologicznych terminów naukowych.
- Spis literatury i źródła informacji.
http://www.iop.krakow.pl/pckz/
Na zakończenie pragnę gorąco podziękować –
Panu prof. dr hab. ZBIGNIEWOWI GŁOWACIŃSKIEMU,
Kierownikowi Zakładu Ochrony Fauny Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie
za miłą korespondencję oraz ułatwienie realizacji projektu: ?POLSKIE MIĘCZAKI CHRONIONE?!