Pierwsze banknoty, jako środek płatniczy, pojawiły się w Chinach w II wieku przed naszą erą. W wieku XIII naszej ery zaczęli je wytwarzać i wykorzystywać także Mongołowie. Na początku IX wieku naszej ery Chińczycy rozpoczęli drukowanie pieniędzy na większą skalę. Produkowane były one na żółtym papierze, przy użyciu czarnego tuszu i ostemplowane czerwonym atramentem – pieczęcią urzędową. Były to swoiste certyfikaty kupieckie. Dopiero pod koniec IX wieku pieniądz papierowy wykonany z morwy stał się powszechnym, legalnym środkiem płatniczym – akceptowanym na terenie całego Cesarstwa obok tradycyjnych monet. Niestety, oryginalne banknoty nie zachowały się. W XIII wieku, przez krótki czas, Chińczycy produkowali także banknoty drukowane na jedwabiu. Przez stulecia pieniądze papierowe powstawały wyłącznie w Państwie Środka. Europejczycy dzięki relacjom Marco Polo wiedzieli o dalekowschodnim wynalazku, choć traktowali go z dystansem i lekką ironią. W czym bowiem papier lub pergamin miał być lepszy od złota? Pierwszym przykładem papierowego wyrazu waluty były tekturowe monety bite podczas oblężenia Lejdy przez wojska hiszpańskie w 1574 roku. Pierwsze banknoty w Europie wydrukowano w Szwecji w 1661 roku. Pierwsze banknoty na terenie Polski wydrukowano w 1794 roku podczas oblężenia Warszawy w trakcie Insurekcji Kościuszkowskiej.
Dzisiaj większość krajów emituje własne banknoty, a ich wygląd dostosowuje do specyfiki swojej historii, kultury, tradycji i lokalizacji geograficznej. Na papierowych pieniądzach najczęściej widnieją władcy, politycy, osoby związane z historią, kulturą, sztuką i nauką. Zasada jest taka, że na banknotach nie umieszcza się ludzi żyjących. Zmienność motywów spotykanych na banknotach zdaje się nie mieć końca. Bez przesady można powiedzieć, że jest na nich ? wszystko. W świecie miłośników numizmatyki istnieje swoisty ranking najpiękniejszych pieniędzy papierowych świata. Nie liczy się w nim wartość waluty i wysokość nominału. Daleko bardziej docenia się kompozycję, kolorystykę, wzornictwo oraz niecodzienność motywów przewodnich. Wielu kolekcjonerów banknotów uważa, że najbardziej atrakcyjne pod tym względem są walory, na których umieszczono motywy przyrodnicze. Należą do nich także muszle mięczaków. Stanowią one wielką rzadkość jako element uzupełniający efekt plastyczny papierowych pieniędzy.
Oto galeria 60 banknotów z wizerunkami muszli, które udało mi odnaleźć pośród 180 walut świata uznanych przez ONZ za prawne środki płatnicze. Niekiedy prezentuję stronę przednią i tylną walorów (w przypadku banknotów nie używa się nazwy – rewers i awers).
Byłbym niepoprawnym pyszałkiem, gdybym stwierdził, że to kolekcja pełna? Choć sądzę, że nazbyt wiele dodać do niej, już się nie da.
WYSPY COOKA
Trochus niloticus w lewym górnym rogu przedniej strony banknotu.
Na tylnych stronach kolejnych ?dolarówek? widoczny motyw muszlowego ?łańcuszka?, przebiegający pionowo przez każdy z banknotów.
Na przedniej stronie banknotu widoczny sznur pereł, będących wytworem małży ? perłopławów, (Pinctada) .
Ponoć, jeden z najefektowniejszych banknotów świata z motywami przyrdoniczymi. Na przedniej stronie muszla ślimaczego arbitra elegancji ? Charonia tritonis (ongiś rytualnego instrumentu lub rogu sygnałowego), ułożonego na tubylczych instrumentach. Na tylnej stronie kobieta dosiadająca rekina. Wielu numizmatyków uważa, że w dłoniach trzyma muszlę perłopława.
SZESZELE
Na banknotach 10, 25, 50, 100, 500 rupii ? w lewym górnym rogu, widoczne są muszlowe ?szlaczki? złożone z muszli porcelanek, (Cypraeidae).
Tutaj, w centrum banknotu, widoczny jest stylizowany motyw muszli łodzika, (Nautilida).
W prawym górnym rogu bardzo urokliwy motyw kobiety ?słuchającej? szumu muszli szponiatki ? Lambis truncata, (Strombidae).
Leciwy już banknot z muszlami wkomponowanymi centralnie, w sąsiedztwie siedzącego ptaka (rybitwy).
WYSPY SALOMONA
Tylna strona banknotu z widoczną rozwartą muszlą kopytnicy ? Hippopus hippopus.
ARUBA
Centralnie, biała muszla – Melongena melongena.
FIJI
Dokładnie w środku kompozycji, Wyspiarz dmący do celowo wydrążonego otworu w muszli olbrzyma – Charonia tritonis, co czyniło z niej rytualny instrument na wyspach Pacyfiku.
KAJMANY
W lewym górnym rogu widoczna jest drobna muszelka ślimaka ? neritiny, (Neritidae).
A tutaj w lewym górnym rogu widoczna jest stylizowana skorupa ślimaka ? pleuroploca, (Fasciolariidae).
Proszę przyjrzeć się poniższym banknotom z Kajmanów? Skrajnie po bokach widoczne są pękate muszelki ślimaków – trąbików, (Buccinidae) oraz ? fasciolarii (Fasciolariidae). W górnej części kompozycji dostrzec jeszcze można stylizowaną konchę ? skrzydelnika (Strombidae). Wpatrując się w tło banknotów widać prześwitujące wzory muszlowe.
A tutaj, w lewym górnym rogu schematyczna, błękitna muszla ? stągwicy, (Tonnidae).
NOWE HEBRYDY
Ten banknot (waluta ? frank) obowiązywał na Nowych Hebrydach (archipelagu położonym 1700 km na północny-wschód od Australii), zanim państwo to zyskało niepodległość i przyjęło nazwę Vanuatu (Oceania). Muszle ? Charonia tritonis i Lambis truncata widoczne są na spodzie banknotu.
POLINEZJA FRANCUSKA
Aby nie było wątpliwości, adnotacja ? Papeete (stolica Polinezji Francuskiej), dowodzi, że banknot używano na Tahiti, gdzie właśnie posadowione jest Papeete.
NOWA KALEDONIA
A ten banknot pochodzi z Nowej Kaledonii (Melanezja), której Noumea jest stolicą.
PAPUA NOWA GWINEA
Na banknocie o nominale – 5 kina, widoczna jest właśnie – ?kina?? To ta półksiężycowata ozdoba widoczna centralnie na banknocie, nad napisem ?NEW GUINEA?. Wycinano ją z muszli perłopławów; była oznaką tubylczej władzy.
A to papuaskie – 20 kina, a nim wiele muszli. Są więc: 1. Drobne porcelanki ? Cypraea moneta, nanizane na sznurek w formie naszyjnika. 2. Centralnie, sporej wielkości, jednorodna ? Ovula ovum, będąca ?talizmanem? na szczęśliwy powrót rybaków do domu. 3. Po prawej stronie głowy świni, spreparowana muszla ? stożka, (Conidae), służąca od wieków jako podstawowe ?narzędzie? do oprawiania mięsa i skóry papuaskiej trzody. 4. Drobne koraliki zakończone muszelkami małży ? przegrzebków. Owe koraliki toczone były także z muszli ? spondylusów, (Spondylidae). 5. Centralnie, lekko za głową świni widoczna jest jeszcze bransoleta. Wycinano je z pokaźnych konch ślimaków ? melo, (Volutidae).
MADAGASKAR
Na banknocie o nominale 500 ariarów, widoczne są: 1. W prawym, górnym rogu muszla ślimaka ? terebry (Terebridae). 2. W prawym, dolnym rogu muszla ślimaka ? Harpa major (?), (Harpidae)
Na ?starym? – 1000 franków, w lewym, górnym rogu widać małą ? harpę, (Harpidae) oraz ?zębatą? ? szponiatkę, (Strombidae).
A tutaj w prawym, dolnym rogu widoczne jest 6 muszli ślimaków lądowych.
BURKINA FASO
Głowę tej tubylczej piękności zdobi czepiec wykonany z muszelek ? porcelanek ? Cypraea moneta (lub Cypraea annulus), (Cypraeidae).
VANUATU
Vanuatuańskie ? 1000 vatu, a na nim wyraźny kształt ?muszli Trytona?.
BHUTAN
Na banknocie o nominale ? 1 ngultrum i 2 ngultrum, smoki trzymają w szponach muszlę ślimaka ? Turbinella pyrum, będącą symbolem kultury i wierzeń Dalekiego Wschodu.
A tutaj stylizowana – Turbinella pyrum widoczna jest po lewej stronie motywu centralnego.
Na ?starym? i ?nowym? banknocie – 10 ngultrum, stylizowana Turbinella pyrum zajmuje środkowe miejsce banknotu.
BERMUDY
Centralnie, na dole widać muszlę ślimaka ? Fasciolaria tulipa (?), (Fasciolariidae); zaś w lewym, dolnym rogu symbol ?2$? komponuje się z muszlami małży ? przegrzebków (Pectinidae).
Symbol Karaibów, skrzydelnik ? Strombus gigas, idealnie w środku kompozycji. Symbole ?5$?, wpisane są w stylizowane kształty muszli ? stągwicy (Tonnidae)
Na przedniej stronie banknotu symbole ?10$? wpisane są w kształt muszli ślimaka ? Strombus gigas; zaś na stronie tylnej bardzo wyraźna jest skorupa przyłbicy ? Cassis tuberosa (Cassidae). Podobnie jest na poniższym, nowym banknocie tej waluty.
Centralnie na dole widoczny jest stylizowany małż ? przegrzebek. Dolny, lewy symbol ?50$? pokrywa się z muszlą ślimaka ? neritina sp. (Neritidae); zaś prawy, góry widnieje na stylizowanej muszli ?rogu Trytona?.
A tutaj, centralnie na dole banknotu schematyczna muszla ślimaka ? phalium sp. (Cassidae)
I znowu, centralnie ? Strombus gigas.
MALEDIWY
Na wszystkich banknotach Malediwów (waluta ? rufiyaa) w lewym, dolnym rogu widoczne sa ?monetki?, muszle porcelanek ? Cypraea moneta (Cypraeidae).
SRI LANKA
Na banknocie o nominale – 20 rupii, widoczna jest po prawej stronie pokaźna skorupa rozkolca, ślimaka ? Chicoreus ramosus (Muricidae).
BAHAMY
Nie może być inaczej? Centralne pole banknotów zdobią rozsiane skorupy skrzydelnika ? Strombus gigas (Strombidae).
Proszę spojrzeć na delikatny muszlowy ?szlaczek?, na którym zaznaczona jest seria i numer banknotu, na jego spodzie.